Foto: Christopher Furlong/Getty Images
U 13. i 14. stoljeću u Engleskoj se borilo sjekirama. Borba riječima se često završavala smrću. Posebno mnogo žrtava bilo je u Oksfordu. Razlog za incidente: prisustvo mnogo mladih ljudi.
Piše: Julia Merlot; Preveo: Ešref Zaimbegović
Jednoga četvrtka 1298. godine eskalirala je svađa između studenata u taverni u High Street u Oksfordu. Ljudi su napali jedni druge mačevima i sjekirama. Kasnije je jedan sudski medicinar dokumentirao da je student John Burel „imao smrtonosnu ranu na potiljku glave, dugu šest cola (oko 15 centimetara) i u dubinu do mozga.“
Godine 1299. nepoznati učenjak u župi St. Aldate u Oksfordu ubio je prostitutku Margery de Hereford, jer nije htio da joj plati za spolni odnos sa njom. On je pobjegao.
Jedne ljetne noći 1324. godine Richard Overhe, čuvar “kraljevskog mira“ bio je brutalno napadnut od strane četiri studenta u Oksfordu “sa mačevima i drugim oružjem”. Kasnije su ga našli mrtvog u njegovoj kući.
Britanski grad Oksford bio je u kasnom srednjem vijeku središnja kriminalna tačka – a to je u velikoj mjeri ovisilo o studentskim stanovnicima mjesta, izvještavaju stručnjaci.
Daleko najnasilnija od svih društvenih i profesionalnih skupina
Tim okupljen oko Manuela Eisnera, direktora Institute of Criminology Univerziteta Kembridž, prikupio je u projektu “Medieval Murder Maps” slučajeve ubistava u kasnom srednjem vijeku u tri engleska grada i 354 takva slučaja ucrtao u atlas ulica. Stručnjaci su uz to procjenjivali oko 700 godina stare dokumente sudskih medicinara koji su radili u Londonu, Jorku i Oksfordu.
Oksfordsko studentsko stanovništvo pokazalo se pritom daleko najnasilnijom od svih društvenih i profesionalnih skupina u ta tri grada. Eisner i njegove kolege procijenili su stopu ubistava u Oksfordu kasnog srednjeg vijeka na oko 60 do 75 slučajeva na 100.000 stanovnika. Mjereno brojem stanovnika u gradu je prema tome ubijeno četiri do pet puta više ljudi nego u Londonu i Jorku tog doba. U poređenju sa podacima iz današnjih engleskih gradova stopa ubistava bila je 50 puta viša, stoji u saopštenju.
Od počinilaca u Oksfordu sa poznatom prošlošću sudski medicinari označili su 75 posto kao „clericus“ što je u srednjem vijeku označavalo prije svega studenta ili člana univerziteta. I 72 posto žrtava spadalo je u tu grupu. Na početku 14. stoljeća Oksford je bio jedan od najznačajnijih centara učenja u Evropi. Grad je imao 7000 stanovnika a tamo je studiralo oko 1500 ljudi.
Muškarac, spreman na nasilje
„U jednom srednjovjekovnom univerzitetskom gradu kao Oksford ujedinilo se više faktora u smrtonosnu mješavinu“, kaže Eisner. „Studenti u Oksfordu bili su svi muškarci i u pravilu stari između 14 i 21 godine, na vrhuncu spremnosti na nasilje i rizike“, kaže stručnjak.
Također „mladi muškarci“ iznenada nisu bili više pod strogim kontrolama svoje porodice ili zajednice i nalazili su se u „okruženju punom oružja i sa jednostavnim pristupom pivnicama i prostitutkama“. Osim toga mnogi su bili organizovani u udruženja – „dodatni izvor konflikata za studente“.
Očigledno su određenu ulogu igrali i rivaliteti između studenata iz raznih dijelova Velike Britanije. Studenti su bili, prema timu stručnjaka, često smješteni prema regionu porijekla i sukobi između Iraca, Velšana i Engleza bili su svakodnevnica. „Oružje nikada nije bilo daleko, a muška čast morala je biti zaštićena“, kaže Eisner.
U proljeće 1303. student Adam de Sarum igrao se s loptom na ulici kada su ga napala trojica irskih učenjaka. Prema podacima, izboli su ga u lice i vrat. Mjesec prije toga dva velška učenjaka napali su nekoliko studenata u prolazu. Ovi su zvali u pomoć na što je jedan student iz Durhama pokušao da napadne ali je bio izudaran do smrti.
„Svjedoci su imali zakonsku obavezu da vikanjem i galamom upozore zajednicu na zločin“, objašnjava istoričarka Stephanie Brown, koja također sudjeluje u projektu i radi za Univerzitet Kembridž. „Najčešće su to bile žene koje su vikale da bi sačuvale mir i javile o konfliktima među muškarcima.“ Međutim u mnogim slučajevima oni koji su zvali u pomoć bili su uvučeni u konflikt i ponekad sami postali žrtve ili počinioci.
Pošto je uzimanje pravde u vlastite ruke bilo rašireno, čak i mali prekršaji eskalirali su brzo do ubistva. U Londonu je naprimjer dokumentovan slučaj koji je započeo neopreznim uriniranjem, a završio smrću. Ipak ljudi se nisu kretali u prostoru bez prava, kaže Eisner. „Zajednica je poznavala svoja prava i koristila je zakone kad su se konflikti dešavali.“
