foto: Vuk Lajović/vijesti.me
Vrijeme je da svima pokažemo da je nas Srba više nego drugih, poručio je funkcioner nedavno rasformiranog prosrpskog Demokratskog fronta Milan Lekić, pozivajući građane da se na predstojećem popisu izjasne kao Srbi, vjernici Srpske pravoslavne crkve, koji govore srpskim jezikom.
Piše: Srđan Janković
Upravo u nacionalnom, vjerskom i jezičkom prebrojavanju građana je suština tenzija koje izaziva popis stanovništva koji će se održati u prvoj polovini novembra.
Prema posljednjem popisu iz 2011. u Crnoj Gori živi 45 odsto Crnogoraca, 29 odsto Srba, 9 Bošnjaka, 5 Albanaca, 3 Muslimana, i po jedan odsto Hrvata i Roma.
Posljednja tri popisa održana su u vrijeme vlasti Demokratske partije socijalista (DPS), suverenističke, procrnogorske stranke koja je sa manjinama vladala tri decenije.
Od avgusta 2020. na vlasti je dominantno prosrpski blok stranaka, predvođen Demokratskim frontom (DF).
Proces popisivanja stanovništva će sprovesti partije na vlasti koje, kao cilj popisa proklamuju promjenu nacionalne strukture u Crnoj Gori, kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) politički analitičar, Zlatko Vujović.
Takva promjena, smatra on, bila bi osnov za promjenu ustavnog uređenja Crne Gore kojom bi se eliminisao njen sadašnji građanski karakter.
“Pokušaće, ukoliko budu u mogućnosti, da promijene ustavni karakter koji je građanski u državu naroda. To bi bila jedna vrsta ‘bosnizacije’ koja bi u prvi plan stavila državu Srba i Crnogoraca ili obrnuto. Ostali narodi bi imali status nacionalnih manjina, koji bi u državi koja nije građanska bio nepovoljniji”, ocjenjuje Vujović.
Broj Crnogoraca i Srba, dva dominantna naroda u Crnoj Gori, drastično se mijenjao na popisima tokom posljednjih 70 godina.
Odnos broja Crnogoraca i Srba kroz popise stanovništva od 1948 do 2011. godine
Srbima popis prioritet
Političke partije Srba u Crnoj Gori insistiraju na popisu, jer očekuju da će se nakon promjene vlasti najviše crnogorskih građana izjasniti kao Srbi čime bi se, kako su naveli, “Crna Gora vratila srpskom identitetu”.
“Znam da je srpski nacionalni korpus sada većina i da će se preko 50 posto građana izjasniti da govori srpskim jezikom, što je uslov za izmjenu Ustava”, ustvrdio je Dejan Đurović iz Demokratskog fronta na sjednici parlamenta prošle godine.
U ovom zalaganju imaju podršku zvaničnog Beograda sa kojim imaju blisku političku saradnju i Srpske pravoslavne crkve (SPC).
U više navrata je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić potencirao važnost popisa kako bi bio utvrđen broj Srba u Crnoj Gori.
A i iz SPC je još 2021. poručeno da je “slobodno izjašnjavanje na popisu u Crnoj Gori od najvitalnijeg značaja za crkvu i za državu”.
I pred popis 2011. ove partije su, tada sa opozicionim statusom, pozivale građane da se izjasne kao Srbi što je podržano i bilbordima srpskog tenisera Novaka Đokovića sa porukom “Budi ono što jesi”.
Ovog puta bilborde duž puteva na crnogorskom primorju kao dio kampanje “Ponosni na svoje srpsko”, postavio je proruski portal IN4S. To je izazvalo reakciju hrvatske Vlade koja je uputila protestnu notu crnogorskom Ministarstvu vanjskih poslova.
Hrvatska traži da se uklone bilbordi kojima se promoviše, kako su naveli, srpski identitet “hrvatskih velikana i poznatih ličnosti iz hrvatske istorije” između ostalih Baltazara Bogišića i Ruđera Boškovića.
Bošković je naučnik rođen u prvoj polovini 18. vijeka u tadašnjoj Dubrovačkoj Republici a Baltazar Bogišić, jedan od začetnika moderne sociologije, u prvoj polovini 19. vijeka u Cavtatu, u tadašnjoj Austro-Ugarskoj.
Na bilbordima je Bogišić predstavljen kao “srpski istoričar prava, ministar pravde Crne Gore”, dok je za Boškovića navedeno da je “srpski filozof, pjesnik, diplomata”.
Crnogorska Vlada i Ministarstvo vanjskih poslova nisu odgovorili na upit RSE da li će ukloniti bilborde.
Crnogorci traže odlaganje
Najjača opoziciona procrnogorska Demokratska partija socijalista, kao i Socijaldemokrate i Liberalna partija traže odgađanje popisa zbog, kako su naveli, urušenog institucionalnog sistema i visokih političkih tenzija u Crnoj Gori.
Obratili su se Evropskoj komisiji i Eurostatu, tražeći da se uključe u proces.
Vlada Crne Gore je duže od godinu u tehničkom mandatu, neizvjesno je formiranje nove, parlament ne radi od jula a popis je zakazan u izbornoj godini, što je u suprotnosti sa međunarodnim preporukama, naveli su iz DPS-a. Ukazali su i na nejasne procedure i nedostatak monitoringa popisa.
Nezvanično se kao opcija pominje i mogućnost da DPS bojkotuje popis.
Iz DF-a su više puta ocijenili da se DPS plaši popisa, u smislu porasta broja Srba, i da zato traže odlaganje.
Odgađanje popisa zatražila je i grupa građana koja je prethodna dva dana protestovala ispred zgrade Vlade. Sa protesta su poručili da popis ne može da se sprovede “jer ga ne organizuju crnogorske, već prosrpske vlasti”.
Nosili su transparentima sa porukama: “Oni koji falsifikuju istorijske činjenice, falsifikovaće i popis”, “Odložite popis”, “Vlada koja ne postoji ne može da sprovodi popis”…
Manjine za kratkoročno odlaganje
Predstavnici manjinskih naroda Albanaca i Bošnjaka traže odlaganje popisa za mjesec.
Bošnjačko nacionalno vijeće traži da se popis odloži kako bi se popisni materijal odštampao na svim jezicima u službenoj upotrebi i institucije pripremile za njegovo sprovođenje.
Na društvenim mrežama i bilbordima u Plavu, na sjeveru Crne Gore, građanima islamske vjeroispovijesti se sugeriše da se izjasne kao Bošnjaci, čija je vjera islam i koji govore bosanskim jezikom.
Na popisu iz 2011. oni su registrovani u dvije odvojene nacionalne kategorije, pa su se 53.500 izjasnili kao Bošnjaci a nešto više od 20.000 kao Muslimani.
I politički predstavnici albanskog naroda zatražili su odgađanje kako bi, između ostalog, materijal bio odštampan i na albanskom jeziku.
Na sastanku albanskog Nacionalnog savjeta, zaključeno je da treba animirati dijasporu kako bi došla na popis. To je ocijenjeno “nacionalnim interesom Albanaca u Crnoj Gori”.
“Važno je da se izjasnimo da smo Albanci i da nam je maternji jezik albanski”, poručii su lideri albanskih partija.
Na posljednjem popisu 2011. oko 20 odsto stanovnika Tuzi u kojima žive Albanci se izjasnilo kao Bošnjaci.
Vujović: Popis sredstvo destabilizacije
Najavljeni popis je par excellence politički projekat koji će biti iskorišćen i za destabilizaciju Crne Gore, ocjenjuje Zlatko Vujović.
Navodi da je cilj zvaničnog Beograda i snaga koje podržavaju u Crnoj Gori da srpska zajednica ima apsolutnu ili relativnu većinu u većem broju opština na sjeveru, u dijelu crnogorskog primorja, naročito u Boki Kotorskoj kao i u nekim gradovima centralne regije.
“U tom slučaju bi se stvorili uslovi da zahtjevaju formiranje takozvane zajednice srpskih opština, što Srbija već traži u nekim zemljama regiona”, navodi Vujović.
On problematizuje da li će i kako biti evidentirani Crnogorci, Srbi, Bošnjaci i Albanci koji su na privremenom radu u inostranstvu.
“Takođe, pitanje je hoće li biti evidentirani i neki koji ne žive u Crnoj Gori. Može se desiti da budu popisani oni koji žive u susjednoj zemlji, a ovdje imaju registrovanu vikendicu”, riječi su Vujovića.
Kao dodatni problem on vidi fluktuacije, veliki odliv domicilnog stanovništva a priliv stranih državljana naročito Rusa, Ukrajinaca i Turaka.
Prema Zakonu svi stranci, sa privremenim ili stalnim boravkom biće obuhvaćeni popisom.
Njih je, prema podacima iz jula ove godine, više od 90.000 u Crnoj Gori koja ima nešto više od 620.000stanovnika.
Vujović kaže da je veliki dio kampanje srpskih partija i organizacija usmjeren na potiskivanje crnogorskog jezika, kako bi se i institucionalno nastavila asimilacija Crnogoraca u sopstvenoj državi.
Prema Ustavu službeni jezik u Crnoj Gori je crnogorski, a u službenoj upotrebi su i srpski, bosanski, albanski i hrvatski jezik.
Popis se održava svakih deset godina.
Novembarski popis trebalo je da se održi 2021. ali je odložen zbog pandemije korona virusa.
