Foto: Aleksandar Knežević/HaloPix/PIXSELL
Ustavni sud Bosne i Hercegovine 31. maja privremeno je zabranio prodaju zemlje na Jahorini i u Varešu. Mjera se ne poštuje. U pozadini slučaja je prodaja zemljišta, odnosno šuma. Firma Adriatic Metals koja je dobila koncesiju na eksploataciju rude u šumi u Varešu tvrdi da koncesijski ugovor nije povezan sa odlukom Ustavnog suda. Republika Srpska odlukom svoje skupštine ne prihvaća odluke Ustavnog suda. Ministarstvo trgovine i turizma tvrdi da je posao sa zemljištem završen. Šume, ne samo na Jahorini i kod Vareša, krče se zbog izgradnje apartmanskih naselja, a rezultat je devastacija.
Lejla Kusturica iz Fondacije Atelje za društvene promjene (ACT) navodi da su se entiteti u slučaju Jahorine i Vareša počeli da ponašaju kao države.
– U oba slučaja došlo je do gole sječe, odnosno krčenja vrijednih šuma za potrebe realizacije određenih kontroverznih projekata. Nismo protiv privrednog razvoja, kako često optužuju aktiviste, i nikada nećemo biti, ali želimo da razvoj bude strateški planiran, održiv, u interesu običnih građana i građanki i prirode, a nipošto usmjeren ogromnom profitu šačice investitora – kaže Kusturica.
U Federaciji Bosne i Hercegovine u proceduri je Zakon o šumama FBiH. ACT insistira na uvrštavanju odredbe da se prije davanja saglasnosti za prenamjenu šumskog zemljišta, propiše obaveza izrade elaborata o opravdanosti. Otvaranje rudnika ili izgradnja velikih solarnih elektrana time bi morale pokazati ekonomsku, sociološku i ekološku komponentu. Kusturica upozorava da su Vareš i Jahorina slučajevi koji su dobili najveću pažnju javnosti, a niz je slučajeva sumnjive prenamjene šumskog zemljišta.
– Gotovo svakodnevno dobivamo snimke masovnog krčenja šume zbog izgradnje apartmanskih naselja i hotela na Bjelašnici, još jednoj olimpijskoj planini. Dešava se ekocid i jedna od najljepših bosanskohercegovačkih planina sve više poprima izgled nekog urbanog centra, što je direktna posljedica sprege vlasti i građevinskih lobija. Širom države postoji niz takvih slučajeva, s obzirom na to da vlada paradoksalna situacija u kojoj su, iako je država titular šuma i šumskog zemljišta, državni organi najčešće isključeni iz procesa odlučivanja po pitanjima prenamjene i ustupanja šumskog zemljišta za korištenje u druge svrhe – upozorava Kusturica, uz napomenu da kantoni u Federaciji BiH odluke o prenamjeni donose bez konsultovanja entitetskih i državnih institucija.
Kusturica upozorava i na neadekvatan tretman Neretve.
– Božanska rijeka, kako su je nazvali drevni Iliri, je pod sveopštim hidroenergetskim napadima i, u slučaju realizacije svih planiranih projekata u njenom slivu, vjerovatno ćemo postati posljednja generacija koja je zapamtila njenu očaravajuću modrozelenu boju. Godinama i decenijama građani i građanke i udruženja građana ukazuju na pogubnost eventualne realizacije spomenutih projekata, ali vlasti ne žele čuti naše vapaje. Nadamo da ćemo u predstojećem periodu svjedočiti pozitivnim primjerima političkih aktera koji će iskazati interes da se sa nama uključe u ovu borbu – kaže Kusturica.
Samir Lemeš iz Eko mreže BiH kaže da je cijela Bosna i Hercegovina preplavljena ovakvim slučajevima i da nema naznake da će se uskoro nešto promijeniti.
– Sve bajke koje nam pričaju o “zelenom rudarenju” padaju u vodu samo ako se pogleda šta se dešava u Boru i Majdanpeku. Tu nema obnove, tu ostaju samo planine jalovine i uništena izvorišta pitke vode – upozorava Lemeš.
On tvrdi da je pitanje raspolaganja državnom imovinom, koje pokreću političari iz entitetskih institucija, manipulacija koja služi za ostvarenje želje za posredovanjem između imovine i investitora.
– Priča političara da oni žele zaštititi državnu imovinu od pretjerane eksploatacije obična je laž. Oni ne žele sačuvati tu imovinu, nego žele da upravo oni budu u situaciji da posreduju u prodaji i tako se okoriste. Neracionalno trošenje i pretjerano zaduživanje dovelo nas je u situaciju, posebno u Republici Srpskoj, da treba dizati nove kredite koji su nedostupni, ili zbog sankcija ili zbog nesolventnosti, tako da vlastima hitno treba slamka spasa koju vide u “državnoj imovini” koja je trenutno blokirana – govori Lemeš.
On ocjenjuje spornom ulogu Evropske unije koja ne pokazuje interes da pomogne bosanskohercegovačkom društvu u zaštiti životne sredine, niti vidi akt protivljenja uništavanju prirode i eksploataciji resursa.
– Bojim se da je već kasno i da nas više nema dovoljno da se odbranimo od invazije investitora, a da oni koji donose odluke samo žele da nas prodaju. Teoretski, javnost bi mogla da ne nasjeda na mahanje zastavama i priče koje služe za odvlačenje pažnje sa stvarnih problema. Imamo priliku svake dvije ili četiri godine da damo otkaz onima kojima smo dali da upravljaju i raspolažu našim životima, ali to se ne dešava – upozorava Lemeš, uz napomenu da se nerad i korupcija moraju kažnjavati.
