Foto – Projekat korica: Jakub Niedziela (Jakub Njeđela)
Olga Lalić Krovicka: „Iskra i faza“, Sremska Mitrovica, 2018.
Jedan od naših najznačajnijih polonista, prevoditeljka sa poljskog i na poljski jezik, kao i vrsna poetesa svakako je Olga Lalić Krovicka (1980). Svoje priloge objavljuje u poljskim i balkanskim časopisima i publikacijama, prevođena je na desetine stranih jezika i dobitnica je niza zapaženih nagrada i priznanja. Prevela je više knjiga poezije i proze pisaca iz Poljske i sa Balkana. Objavila je 15 autorskih knjiga poezije, drame i bajke. Bavi se uspešno slikarstvom i fotografijom.
Njena najnovija zbirka pesama Iskra i faza predstavlja dvojezično izdanje na poljskom i srpskom jeziku, a otvara ga citat Nikole Tesle, čije su fotografije, život i rad poslužili kao nadahnuće za nastanak ove poezije.
Glavna karakteristika ovih pesama u formalno-grafičkom smislu jeste njihova sažetost, odnosno jezgrovitost, koja je često na granici sa haiku poezijom. Podstaknuta i inspirisana Teslinim genijem, poetesa zapravo ispisuje svojevrstan omaž i literarni spomenik ovom velikom srpskom naučniku. Iako mnoge pesme imaju po tri stiha, one ipak nisu haiku pesme jer ne ispunjavaju njene unutrašnje, poetičke, filozofske, stilske i druge premise koje odgovaraju ovoj dalekoistočnjačkoj japanskoj lirici.
Naravno, to i nije bio osnovni cilj ove poetese, koja samo na eliptičan i jezgrovit način saopštava svoje misli, osećanja, slike i zapažanja neposredno ili posredno vezana za život i rad Nikole Tesle. U tom smislu indikativna je i naslovna sintagma Iskra i faza, koja na simboličan način asocira i ukazuje na naučne pronalaske Nikole Tesle. Veći broj pesama napisan je u prvom licu jednine, te samim tim pokazuje poetesin odnos prema predmetu kazivanja, odnosno prema slavnom srpskom naučniku. Istovremeno, u pojedinim pesmama nalazimo izvesna retorička pitanja i zamišljenu komunikaciju između pesnikinje i naučnika.
„Utikač sam usadila u srce
srce je izmjenično
zar ne, dragi Tesla?“
Ili, drugi primer:
„Udarila me je struja
čas izmjenična, čas naizmjenična
kako ti misliš, Nikola?“
Sa druge strane, bolji poznavaoci Teslinog života prepoznaće u pojedinim stihovima određene aluzije i asocijacije na njegov naučno-istraživački rad (struja, svetlo, sijalica, bandera, svemir, utikač, vibracije, kabel, vodeća žica, hiljadu vati, radio).
Kroz stihove pesnikinja veoma vešto i nenaglašeno iskazuje i filozofično viđenje sveta, nauke, civilizacije, pa čak i politike. Zbog toga je u pojedinim stihovima i vrlo kritički nastrojena i otuda kaže:
„Sudbinu Srba
sudbinu Teslinu
uvijek neko precrtava.“
Olga Lalić Krovicka promišlja i metafizičko poimanje života i svega onoga što čini njeno svakodnevno okruženje. Ona teži za poslovičkim i krajnje sažetim mislima i porukama, u kojima i pored namerne nedorečenosti ima puno topline, energije i lepote. U pogledu stihovne sintakse i poetičko-stilske strukture, pesme su vrlo ujednačene i čine jedinstvenu misaonu i umetničku celinu.
Iako je ovo zbirka nevelikog obima i džepnog formata, ona i te kako potvrđuje da je Olga Lalić Krovicka relevantna i značajna pesnikinja koja ima i ume šta da kaže. Ona je gotovo svakodnevno beležila damare svog emotivnog stanja, ispoljavajući pri tom zavidnu psihološku opservaciju i filozofsku intonaciju. Jedinstvo lucidnih projektovanja duševnih stanja, a sve to inspirisano životom i delom Nikole Tesle, postignuto je promišljenim stvaralačkim postupcima, valjanim redosledom tema i motiva, koncentracijom odabranih simbola, kao i drugim stilsko-izražajnim finesama.
Zbirka Iskra i faza (73 str.) poseduje bogat asocijativan spektar koji će svakako izazvati pažnju kod čitalaca, a posebno kod ljubitelja i poštovalaca Teslinog života i dela. Pesnikinja nije samo subjektivni i aktivni posmatrač, već i opservator, i hroničar, i mislilac, koji dovoljno slikovito i ubedljivo govori o dodirnim tačkama i odnosu između poezije i nauke:
„Fizika gradi
moj budući dom
na nebu.“
Delotvorna sublimacija obogaćena ličnim i kolektivnim iskustvima, odnosno spoznajom sveta, predstavlja značajan konstitutivni element ove poetike, koja na osoben način razmatra prolaznost i trajanje ovozemaljskog života. Kratke i efikasne, pesme se nadovezuju jedna na drugu, te u neku ruku predstavljaju svojevrsnu poemu i tematsku kantilenu koja se čita u jednom dahu i sa istim interesovanjem. Pesnikinja problematizuje nekoliko značajnih pitanja i nedoumica ne samo iz Teslinog života i rada, već uopšte iz sveta nauke i celokupne ljudske istorije. Duhovni i filozofični podtekst ove knjige je primetan već od uvodnih stihova, iako on nije u prvom planu. Izvesni elementi kosmizma prisutni su u pojedinim pesmama bez naslova, a oni ukazuju na preplitanje večnog, eteričnog, zemaljskog i vaseljenskog. Mada je vrlo bliska izvornom haiku obliku, pesnikinja se, ipak, suvereno kreće u prostorima eliptičnog iskaza, čime postiže značajan semantički efekat i umetnički doživljaj.
Lirske opservacije Olge Lalić Krovicke su vrlo lucidne i jedinstvene, a iskazi jasni i višeznačni. U njenim kratkim pesmama nema mesta za ponavljanja, improvizacije i suvišne detalje, koji bi remetili osnovni smisao i poruku. Sa izvesnom rutinom i lakoćom, pesnikinja pristupa svom predmetu inspiracije, pokazujući svu svoju zaokupljenost, kreativnost i umeće da na malom prostoru iskaže mnogo toga. Ta jednostavnost, ali i duhovnost, predstavljaju krucijalne estetske vrednosti ove zbirke, koja ima svoj jasan umetnički cilj i posvetu. Odnos narativnih i stihovnih pasaža menja se od pesme do pesme i on govori o jedinstvenoj kompoziciji, kao i ujednačenoj književnoj formi koja je svakako dominantna. Ta hibridna forma je, zapravo, i neka vrsta lirskog dnevnika, koji istovremeno osvetljava čitav niz detalja iz poetesinog i naučnikovog života i dela.
Udarna idejno-tematska odrednica sadržana je već u samom naslovu, koji je dovoljno poetski i stručno osmišljen. Veoma jednostavne i prijemčive, ove pesme mogu računati na izvesnu artističku dogradnju u čitaočevom iskustvu i znanju o životu i radu Nikole Tesle. Ovom vrednom knjigom Olga Lalić Krovicka pridružuje se mnogim žanrovski različitim izdanjima, koja na sebi svojstven način obeležavaju i slave život i delo Nikole Tesle. Pesnikinja je, dakle, odužila svoj dug, pokazujući integralnu i neraskidivu povezanost poezije i nauke. U njenoj ličnoj perspektivi primetni su i pojedini tonovi nostalgije i melanholije koji, ipak, nisu naglašeni i dominantni. Ta mogućnost dvostruke intonacije pesničkog govora naginje ka himničkim tonovima, što je i sasvim razumljivo kada je reč o izdanjima ovakve vrste. Transformacija prizora u simbol predstavlja očigledan primer sugerisanja jedinstva i celovitosti sveta nebeskog i zemaljskog:
„Mislila sam da su to svemirci,
ne, to Tesla istražuje
svjetlo neba.“
Poetesino Ja se često identifikuje sa objektom, odnosno univerzalnim Ja, ili bolje reći Nikola Tesla je njen alter-ego. Simbol iskre i svetlosti ovde se doživljava ne samo realno i faktografski, već simbolično i duhovno u smislu ličnog (psihološkog) i kolektivnog (istorijskog) prosvetljenja. Zbog toga se pesnikinja obraća naučniku ne samo u svoje, već i u ime čitavog kolektiva (naroda).
U završnoj napomeni „Unutrašnja radost“ autorka u kratkim crtama objašnjava genezu i svoju stvaralačku preokupiranost likom Nikole Tesle, smatrajući da se od njega možemo naučiti smirenju i unutrašnjoj radosti.
„Sve njegove misli i način rada pokazuju nam kako treba težiti prema svome vlastitom svjetlu. Vjerovati duboko u ono što je čovjeku najdraže i ne misliti o materijalnim stvarima. Tesla je bio također humanista. Njegove misli su mi pomogle da se učvrstim baš onda kada nastupa moment neke lične zrelosti…“ (str. 69).
Ovom zapaženom zbirkom pesama Olga Lalić Krovicka je potvrdila da zauzima nesumnjivo visoko mesto u našoj savremenoj pesničkoj produkciji.
