foto: FB
Ove sedmice italijanske dnevne novine “Il Tempo” objavile su informaciju koja navodno potiče iz talijanskih obavještajnih službi, a koja sugerira da je 20 “džihadističkih” ćelija aktivno na zapadnom Balkanu. Među tim zemljama je i Bosna i Hercegovina (BiH), a informacija se, bez ikakve provjere i kritičkog osvrta, brzinom svjetlosti proširila u regionalnim i domaćim medijima.
Piše: Sead Turčalo
Ovakve i slične informacije mogu imati višeslojne implikacije. Osim širenja štetnog i pogrešnog stereotipa o regionu, prije svih o BiH, Kosovu i Sandžaku, ovakve informacije mogu opasno iskriviti prioritete zapadne politike, ali i odnose u ionako nestabilnom regionu. Zbog toga je važno ovu informaciju preispitati iz najmanje četiri kritična ugla.
Prvi bi bio propitivanje autentičnosti i ozbiljnosti ove informacije. Uobičajeno je da se ovakvi osjetljivi obavještajni podaci o sigurnosnim prijetnjama povjerljivo dijele među partnerskim obavještajnim agencijama. Ukoliko se otkrivaju u medijima, što se rijetko dešava, onda se to ne radi u novinama s beznačajnim tiražom i specifičnim ugledom kakav ima “Il Tempo”.
Da mnogo toga ne štima u objavljenom tekstu, govori i činjenica da se u njemu koriste termini za opis terorističkih struktura i njihovog načina rada, a koji se u stručnoj i obavještajnim zajednicama, u zadnje dvije decenije, apsolutno ne koriste.
Drugi kritički ugao bi bio da se ovaj tekst usporedi sa sadržajem izvještaja koji su objavljivani na vrhuncu rata u Siriji. Slične tvrdnje o hiljadama tzv. “džihadista” na Balkanu, a koje su objavljivane tokom prošle decenije, u velikoj mjeri su vremenom opovrgnute. Prije svega jer su sigurnosne agencije u BiH i drugim državama zapadnog Balkana, efektivno suzbijale fenomen stranih boraca, često efikasnije nego druge evropske zemlje. Što je, na kraju, prepoznato i od strane međunarodnih partnera, uključujući i u javno dostupnim izvještajima američkog State Departmenta.
Ključne riječi: Džihadisti, terorizam i Balkan
Cilj tadašnjih tekstova bio je da se region, a posebno BiH, Kosovo i Sandžak, prikažu kao evropski sigurnosni problem. S obzirom na vrijeme objavljivanja ovih navoda — usred nove bliskoistočne krize – ne treba isključiti da ovaj tekst ima isti ili sličan oportunistički cilj, i da se radi o prepakovanom tekstu iz prošle decenije.
Treći kritički ugao bi bio da se ovaj izvještaj stavi u kontekst trenutne političke situacije u Italiji, a čiju vladu predvodi desničarka Đorđa Meloni, ali i u kontekst tradicionalno na dešavanja i blizinu zapadnog Balkana osjetljive italijanske javnosti. Ne može se isključiti da je ovakva informacija svoj put do “Il Tempa” našla sa ciljem osnaživanja uvjerenja onih koji će povjerovati čim pročitaju “ključne riječi” poput “džihadisti”, “terorizam”, “Balkan”.
Ovo bi se moglo posmatrati kao oblik “strateškog curenja informacija”, gdje se objavljuju odabrane informacije na način koji služi nečijim ciljevima. Možda se očekivalo da će vijesti na kraju prenijeti veći mediji, čime bi se povećao njen uticaj na italijansku i evropsku javnost. Dopiranje do te ciljne publike – otvara put za korištenje iste za osnaživanje već postojeće antimigrantske i islamofobne političke platforme duž evropskog desničarskog spektra.
U tom slučaju, ovakve informacije mogu imati i političke posljedice. U rasponu od opravdavanja povećanih mjera sigurnosti do raspirivanja etničkih tenzija i raspirivanja nacionalističkih osjećaja, ali i sekuritizaciji “drugog”, odnosno njihovo pretvaranja u sigurnosnu prijetnju.
U slučaju zapadno balkanske regije ovakvi izvještaji fokus stavljaju na bošnjački i muslimanski identitet. Isti se onda koristi za partikularne ciljeve u regionu. Ilustrativan je primjer internet portal javnog emitera bh. entiteta RS (RTRS), a koji je izvještavajući o navodima u Il Tempu, povezao nepovezane događaje kako bi osnažili obmanjujući narativ.
U njihovom izvještaju se tako navodi “nedavni slučaj” ubistva policajca u Zvorniku od strane osobe za koju se kaže da je povratnik sa sirijskog ratišta, iako Nerdin Ibrić niti je bio u Siriji, niti se slučaj desio nedavno već prije skoro devet godina, u aprilu 2015.godine. Dodatno, ovaj izvještaj se u BiH „naslonio“ na, u posljednjih nekoliko sedmica vidljiv pokušaj, da se Bošnjaci povežu sa grupama poput Hamasa ili ISIS-a, a sve sa ciljem da se opravdaju historijske i tekuće sukobe, uključujući ratne zločine i genocid nad Bošnjacima.
Četvrti kritički ugao bi bio da se ovaj izvještaj stavi u kontekst sve snažnijih razgovora o politici proširenja EU, reformi EU, ali i izbora za Evropski parlament koji se održavaju narednog ljeta širom EU. Podaci o navodnoj prisutnosti „džihadističkih ćelija“ na zapadnom Balkanu moglo bi pomoći krajnjoj desnici u EU, u zaustavljanju nekih od predloženih reformi EU i njenog proširenja, ali i da omogući njihovo jačanje u najvišem zakonodavnom tijelu EU.
U susret izborima za Evropski parlament
Ovakvi izvještaju bi mogli poslužiti kao katalizator za ove stranke da pojačaju svoje anti-imigracione i nacionalne sigurnosne agende. To bi dodatno legitimiralo i ojačalo sadržaj njihovih dosadašnjih poruka protiv politike otvorenih granica EU, strategije proširenja, i predstavljanje istih kao direktne prijetnje za sigurnost EU. To bi onda moglo zakomplikovati proces integracije u EU za zemlje zapadnog Balkana. Države članice EU mogle bi postati opreznije u otvaranju i/ili napredovanju pregovora o pristupanju, zahtijevajući strožije poštivanje sigurnosnih mjera čime bi se regija suočila sa jačanjem “tvrđave” EU koja bi se potencijalno zatvarala prema regiji.
Izuzetno je važno da se kritički osvrnemo na ovakve i slične izvještaje, a kojih će u susret izborima za Evropski parlament zasigurno biti sve više. Zadnje što treba zapadnom Balkanu, a prije svih BiH, Kosovu i Sandžaku, ali i liberalnim i progresivnim snagama u EU, je da zahvaljujući ovakvim recikliranim izvještajima dođe do dvostruko negativnog utjecaja na integracijski proces regiona i EU: podsticanjem krajnje desničarske agende na izborima za Evropski parlament, i otežavanjem izgleda za integraciju regiona u EU.
Iz svega navedenog, čini se kako je izvještaj u “Il Tempu” zapravo više slučaj “postavljanja” ili „puštanja“ priče bez realnog utemeljenja koja nalazi na odjek jer se objavljuje u okolnostima koji ovu priču čine brizantnom.
