Gotovo deset godina nakon “Knjige o Uni”, po mnogima jednog od najvažnijih romanesknih ostvarenja savremene bosanskohercegovačke književnosti, roman “Cimetna pisma, dijamantna stvorenja” Faruka Šehića vraća nas iznova na onu suštinsku temu sa kojom je ovaj književnik postao prepoznatljiv u okvirima postjugoslovenske literature, a to je pitanje rata u nama, rata oko nas, rata kao “najvažnijeg kulturnog događaja” koji je ove prostore obilježio i premrežio, te njima i tri decenije kasnije, svojim odjecima, upravlja poput neprikosnovenog despota.
Njemu se neprestano okrećemo, njemu se klanjamo, on u nama biva permanentno trajanje. Drugim riječima, koliko god da se odmicali od stvarnosti devedesetih, one se opetovano poput bumeranga vraćaju, protežu se kao konstanta u kojoj smo zarobljeni kao društva rata, ili društva nikad ostavljenog rata iza sebe.
Ako bismo pak to pogledali iz perspektive književnosti same, onda bi bilo moguće zaključiti da je rat pored ljubavi jedina suštinska literarna tema od “Epa o Gilgamešu” do danas. Možda i jedina tema, jer u ratu je sadržan sav agon ljudskog, preko njega se prelama sva nemoć i poraznost bivanja čovjekom.
Ipak, za razliku od ranijih knjiga Faruka Šehića, ovaj roman pitanje rata ne tematizira u uskim okvirima raspada Jugoslavije i njenih klanica. Iako su elementi tog rata nedvojbeno prisutni u ovom narativu, označeni kao naš Prvi rat, Šehić u “Cimetnim pismima, dijamantnim stvorenjima” prelazi granicu tačno određenog rata te svoj fragmentirani pripovjedni postupak usmjerava u pravcu traganja za odgovorima o ratu kao sveprisutnom demonu naše civilizacije.
Otuda njegov iskaz jeste u žanrovskom smislu dobrim dijelim prožet elementima naučne fantastike, kojom se rat izdiže iz okvira ovozemaljskog i postavlja u horizontima kosmičkog sukoba, te se tako postiže efekat vječnog rata kao onog koji se nadvija nad čovjekom i svim bićima u svoj svojoj razornosti.
Polazeći od borhesovski shvaćenog Alefa – u ovom slučaju holoakvarel kuglica koja priča priče i transvremenski čitaoca vodi kroz različite perspektive doživljaja rata – propitujući različite registre pripovijedanja, Šehić piše roman koji po svojoj maštovitosti, ali i snažnim poetskim jezičkim zamasima, predstavlja složenu kompozicionu igru putem koje se jasno uočava tendencija da se stvori tekst koji će zahvatiti mnogo šire od bilo koje vrste lokalizma.
Kategorije vremena i prostora u ovoj knjizi stoga jesu nešto što zaobilazi svaku linearnu protočnost; krećući se u vremenu prošlom, sadašnjem i budućem, autor stvara utisak cikličnog kruženja rata, čime rat postaje suštinski glavni junak ove priče. Svevremena datost rata koja determiniše događaje u ovom romanu otvara autoru mogućnost da svoju imaginaciju razgrana u dojmljivim pripovjedačkim pasažima.
Atmosfera romana je postapokaliptična i distopijska, svijet preživitelja (tako Šehić označava one koji su uprkos svemu opstali) premrežen je nizom mikropriča koje polifonijski izviru iz ruina poznatog svijeta, pa se time kao pripovjedač pojavljuje i grad, i rijeka, i cijeli niz netipičnih fokalizatora.
Ono što pak suštinski možda i jeste centralna linija ovog romana jeste priča o ljubavi, koja se kroz preživitelje nameće kao ona snaga koja poput ruinolista (cvijeta ruina, kako ga imenuje Šehić) razlistava ispod svih naslaga destrukcije. Na koncu, moglo bi se reći da je posrijedi romaneskni tekst koji snažno pledira za dekonstrukciju rata i društava zarobljenih u mentalitetu rata kao jedinoj mogućoj stvarnosti.
