Ovogodišnja dobitnica Nobelove nagrade za mir, iranska aktivistica za ljudska prava Narges Mohammadi, počela je 6. novembra štrajk glađu u teheranskom zatvoru Evin u znak protesta zbog uskraćivanja medicinske njege bolesnim zatvorenicama, kao i zbog obaveznog nošenja hidžaba za žene u Iranu.
Mohammadi nastavlja sa svojim aktivizmom i glasni je kritičar vlade čak i iza rešetaka, pišu svjetski mediji.
Spremna na rizik
Prema saopštenju njene porodice, 51-godišnjoj Narges Mohammadi je uskraćena medicinska pomoć jer je odbila da nosi maramu za glavu te da su iz ozloglašenog zatvora Evin u Teheranu obaviješteni da je počela štrajk glađu u ponedjeljak ujutro, prenosi The Times.
Porodica je rekla da je Mohammadi protestovala protiv dvije stvari: “politike odlaganja i zanemarivanja medicinske njege za bolesne zatvorenike, što rezultira gubitkom zdravlja i života pojedinaca” ili, kako je navela, “politike ‘smrti’ Islamske Republike te zbog “obaveznog hidžaba za Iranke”.
Mohammadi je trebala biti prebačena u bolnicu van zatvora Evin na testove u vezi sa srčanim i plućnim bolestima od kojih pati, ali su joj tužioci zabranili bilo kakvo kretanje.
“Dva dana i dvije noći, grupa žena u Evinu protestovala je u zatvorskom dvorištu da pošalje Narges Mohamadi u bolnicu za srce”, napisala je njena porodica na svom Instagram nalogu.
“Upravnik zatvora je saopštio da je, prema naredbama viših organa, zabranjen odlazak u bolnicu bez marame, te da je njeno prebacivanje otkazano”, rekli su.
Medicinski tim je također došao u žensko krilo zatvora Evin da pregleda Mohammadi i uradi ehokardiogram, ali im je odbijen pristup. “Spremna je da rizikuje svoj život nenošenjem ‘prisilnog hidžaba’, čak ni za liječenje”, rekla je porodica.
Mohammadi, čiji suprug Taghi Rahmani živi u Francuskoj sa njihovo dvoje djece, osuđena je pet puta od 2010. godine na ukupno tri decenije zatvora.
Hapšena 13 puta
Mohammadi, potpredsjednica Centra za ljudska prava u Iranu, trenutno služi 10-godišnju zatvorsku kaznu, ističe BBC.
Hapšena je ukupno 13 puta, pet puta osuđivana i osuđena na ukupno 31 godinu zatvora. Osuđena je i na 154 udarca bičem, iako je nejasno da li je ta kazna izvršena.
U pismu Norveškom Nobelovom komitetu objavljenom 31. oktobra, Mohammadi je opisala obavezni hidžab kao “sredstvo kontrole i represije nametnute društvu i od kojeg ovisi nastavak i opstanak (iranskog) autoritarnog vjerskog režima”.
U septembru 2022. širom Irana izbili su masovni protesti kao odgovor na smrt Mahse Amini, mlade žene koju je pritvorila policija za moral zbog navodnog nošenja “neprikladnog” hidžaba.
Žene i djevojke su palile svoje marame ili mahale njima na demonstracijama protiv klerikalnog establišmenta. Mnogi su čak i potpuno prestali da pokrivaju kosu u javnosti.
Prema iranskom zakonu, koji se zasniva na tumačenju šerijata u zemlji, žene moraju pokriti kosu maramom i nositi dugu, široku odjeću.
Pritisak na Teheran
Odluka Narges Mohammadi da stupi u štrajk glađu povećava pritisak na iransku teokratiju zbog njenog zatvaranja, mjesec dana nakon što je dobila Nobelovu nagradu za svoj dugogodišnji aktivizam uprkos decenijske kampanje vlade protiv nje, ocjenjuje The Associated Press (AP).
Iranski zvaničnici i državna televizijska mreža nisu priznali njen štrajk glađu, što je uobičajeno za slučajeve u kojima su uključeni tamošnji aktivisti, napisao je AP, naglasivši da je Mohammadi nastavljala sa svojim aktivizmom uprkos brojnim hapšenjima i višegodišnjim boravkom iza rešetaka.
Ona je ostala vodeće svjetlo za proteste širom zemlje, predvođene ženama, izazvane prošlogodišnjom smrću 22-godišnje žene Mahse Amini u policijskom pritvoru, a koji su prerasli u jedan od najintenzivnijih izazova iranskoj teokratskoj vladi. Amini je privedena zato što navodno nije nosila maramu po volji vlasti.
U međuvremenu, još jednoj zatvorenoj aktivistkinji, advokatici Nasrin Sotoudeh, navodno je potrebna medicinska pomoć koju tek treba da dobije, napisao je AP, dodajući da je Sotoudeh uhapšena prošlog mjeseca dok je prisustvovala sahrani tinejdžerke koja je umrla pod spornim okolnostima u teheranskom metrou.
Sotoudeh nije nosila hidžab u trenutku hapšenja, a zadobila je povrede glave koje su dovele do dugotrajnih glavobolja, saopštio je PEN America koji se zalaže za slobodu govora širom svijeta.
Zahtjev ‘nehuman’
U snažnoj izjavi podrške Mohammadi, predsjedavajuća norveškog Nobelovog komiteta, Berit Reiss-Andersen, rekla je da je komitet “duboko zabrinut” za njeno zdravlje, prenosi Agence France-Presse.
“Zahtjev da zatvorenice moraju nositi hidžab kako bi bile hospitalizirane je nehuman i moralno neprihvatljiv”, rekla je ona.
“Štrajk glađu pokazuje ozbiljnost situacije. Norveški Nobelov komitet poziva iranske vlasti da pruže Narges Mohammadi i drugim zatvorenicama svu medicinsku pomoć koja im je potrebna”, dodala je.
Pen International, grupa koja promoviše slobodu izražavanja, u međuvremenu je rekla da je “ozbiljno zabrinuta” zbog Mohammadinog zdravstvenog stanja i “smatra iranske vlasti u potpunosti odgovornim za izlaganje njenog života kritičnom riziku”.
“Narges Mohammadi uopšte ne bi smjela biti u zatvoru”, dodaje se, rekavši da bi Iran trebao “odmah” da je oslobodi i “hitno je prebaci u bolnicu na ljekarsku brigu”.
Poruke protiv rata u Gazi
Iako izdržava kaznu u ozloglašenom zatvoru Evin pod optužbom za “širenje propagande protiv države”, Narges Mohammadi je nastavila biti glasni kritičar vlade čak i iza rešetaka, napisao je The New York Times.
Vijest da je stupila u štrajk glađu dolazi u vrijeme kade se njen suprug i djeca spremaju da prisustvuju ceremoniji dodjele Nobelove nagrade za mir 10. decembra u Oslu. Oni će prihvatiti nagradu i govoriti u njeno ime, rekao je njen suprug.
“Izuzetno smo zabrinuti jer su u prošlosti zatvorenici umirali u zatvoru nakon štrajka glađu”, kazao je u intervjuu Taghi Rahmani dodajući da mu je supruga rekla da će piti samo vodu sa solju ili šećerom i da će odbiti suhu hranu.
Dok je bila u zatvoru Mohammadi je pretrpjela niz zdravstvenih problema, uključujući srčani udar. Zatvorski čuvari su je, kako je rekla, napali u septembru zbog čega joj je tijelo bilo u modricama dok joj je maju ukinuto pravo na telefon i posjete zbog izjava objavljenih na njenoj Instagram stranici u kojima se osuđuje iransko kršenje ljudskih prava.
Mohammadi je organizovala proteste unutar zatvora kao dio pobune, koju su predvodile žene koje su prošle godine potresle Iran, pisala je eseje i organizovala sedmične zatvorske radionice za žene. “Što nas više zatvaraju, postajemo jači”, napisala je u komentaru za The New York Times u septembru.
Mohammadi je prošle sedmice izdala saopštenje iz zatvora u kojem poziva na hitan prekid vatre i prekid rata između Izraela i Gaze. Također je na svojoj zvaničnoj Instagram stranici objavila izjave na engleskom i perzijskom jeziku, sa fotografijama povrijeđene, krvave palestinske djece.
“Rat se mora završiti. Moj poziv iza hladnih i mračnih zidova u zatvoru Evin u Teheranu je za trenutni prekid vatre”, navodi se u izjavi Mohammadi. “Životi nevinih civila ne smiju se žrtvovati po nalogu onih koji traže rat.”
