foto: arhiva
Najnoviji medijski iskorak RTCG u plasiranju priče o velikom broju žrtava služi kao podrška izbornim kampanjama prosrpskih partija, ali i kao doprinos ove medijske kuće zaokruživanju političkog i ideološkog diskursa neistina koji danas dominira u Crnoj Gori.
Piše: Srđa Pavlović- Pobjeda
Konstatacija o tome da postoje tri nivoa prevare: laži, proklete laži i statistika, je poznata širom svijeta. Izvorište ove izreke je teško utvrditi, ali postoji konsenzus da je ovu frazu popularizovao američki pisac Mark Tven.
Istinitost ove izreke se makar jednom godišnje potvrđuje u Crnoj Gori i u Srbiji.
Godišnje obilježavanje NATO intervencije u SRJ 1999. godine i pomen žrtvama tog bombardovanja nas podsjete na spremnost političkih elita da manipulišu tuđom patnjom i konstruišu kolektivno sjećanje na kojem mogu zaraditi političke poene.
Na osnovu do sada jedinog urađenog istraživanja, koje je kompletirao Fond za humanitarno pravo, neke od činjenica vezane za stradale u NATO bombardovanju su slijedeće:
– u NATO bombardovanju SRJ je poginulo 756 ljudi;
– od toga je bilo 452 civila i 304 pripadnika oružanih snaga;
– 206 stradalih civla su bili srpske ili crnogorske etničke pripadnosti;
– 218 ubijenih civila su bili Albanci, 14 Romi, a 14 pripadnici drugih nacionalnosti;
– u bombardovanju je stradalo 275 pripadnika Vojske Jugoslavije (VJ) i MUP-a, kao i 29 pripadnika Oslobodilačke Vojske Kosova (OVK);
– ukupno 261 osoba ubijena je na teritoriji Srbije, 10 u Crnoj Gori, a 485 na Kosovu.
Država Srbija još nije završila posao utvrđivanja tačnog broja žrtava NATO bombardovanja. Skupština Srbije je 2022. godine odbila zahtjev da se formira komisija čiji bi zadatak bio utvrđivanje ove krvave statistike. Kao posljedicu ovog nečinjenja imamo neutemeljene narative o broju žrtava koji se iz godine u godinu povećava u skladu s potrebama srbijanske vladajuće elite. Sadašnji predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je tokom posljednjih nekoliko godina uspio da nametne „emotivnu statistiku“ o 2.500 žrtava NATO bombardovanja.
Vučićevi istomišljenici i njegova politička pješadija u Crnoj Gori ga prate marševskim korakom i koriste ogromni mobilizacioni potencijal ove neutemeljene statistike u tekućim izbornim kampanjama. Najnoviji medijski iskorak RTCG u plasiranju priče o velikom broju žrtava služi kao podrška izbornim kampanjama prosrpskih partija, ali i kao doprinos ove medijske kuće zaokruživanju političkog i ideološkog diskursa neistina koji danas dominira u Crnoj Gori.
U obje države se nametnula statistika koja se ne oslanja na faktografiju otkrivenu istraživanjem i promoviše se razumijevanje ovog događaja i čitave skorije istorije isključivo kroz prizmu kolektivne viktimizacije Srba. Ova statistika ima veliku političku upotrebljivost i simboličku vrijednost. Na nju se oslanja revizionistički i negacionistički spomenik kolektivnoj žrtvi. Autori ovog „istorijskog“ projekta žele da nedvosmisleno pokažu i dokažu nemoralnost i nepravednost tadašnje NATO intervencije.
Naravno, svaki viktimološki narativ je djelimično ili potpuno istrgnut iz šireg konteksta, pa ni konstrukcija o nemoralnoj i osvetničkoj vojnoj intervenciji NATO i preuveličavanje broja stradalih nijesu izuzetak. Ovo preuveličavanje služi i kao svojevrsna „šok terapija“ kojom se marginalizuju svi razlozi za tadašnju NATO intervenciju i rastače se naša tadašnja vojno-politička realnost koja je izazvala ovakvu reakciju. Prosto rečeno, ubija se sjećanje na ono što se zaista dogodilo kako se ne bi postavilo centralno pitanje: zašto je tada došlo do NATO intervencije.
Zagovornici političkog diskursa i ideologije srpskog kleronacionalizma u Crnoj Gori predstavljaju tadašnju NATO intervenciju kao agresiju i pokušaj kolonizacije, te kao „bezbožno i tiransko nasilje“ i „nastavak nacifašizma 20-tog vijeka“. Naglašena patetika žrtve NATO bombardovanja, koja dominira javnim prostorom u Srbiji i u Crnoj Gori, interpretira ova dešavanja kao nemoralan akt saveza koji je produžena ruka imperijalističke politike SAD-a. Tako bombardovanje NATO-a postaje centralni događaj u konstruisanom sjećanju o krvavim 1990-im. Kao da se tih godina ništa drugo nije dogodilo na našem prostoru?!
Oni u Crnoj Gori koji se nalaze na liberalnoj i prozapadnoj strani političke i ideološke barikade, uključujući i potpisnika ovih redova, vide tadašnju NATO intervenciju kao pravno problematičan, ali neminovan akt izazvan nastojanjem srbijanskih vlasti pod kontrolom Slobodana Miloševića da Kosovo etnički očiste od albanskog življa. Međutim, tvrdim stavom o neminovnosti ove vojne akcije mnogi takođe pokušavaju da relativizuju i marginalizuju legitimnu kritiku pravne utemeljenosti tadašnjeg unilateralnog djelovanja NATO. Uvjeren sam da ovakva relativizacija nije usluga istini i pravdi.
Bez obzira na suprotstavljene stavove, jedno je sigurno: tadašnje NATO bombardovanje je dunulo vjetar u jedra nacionalistima, učvrstilo već postojeći antizapadni i antiamerički sentiment i dalo šansu prosrpskim i kleronacionalističkim partijama u Crnoj Gori da izvuku političku i izbornu korist iz mitologizacije ove tragedije.
Današnji vjerski i politički pomeni poginulima su, kao po pravilu, potkovani porukama koje demonizuju Zapad i svakog ko bi se usudio da kritikuje lokalnu i regionalnu politiku što je dovela do intervencije. Žrtve NATO bombardovanja se bezrezervno pozicioniraju u topli zagrljaj nacionalizma i prestaju biti nevine žrtve pogrešne domaće i međunarodne politike, a postaju simboli nacionalnog stradanja Srba. Mislim da se ovim vrijeđa njihova nevinost i naše sjećanje na njih. Sve žrtve NATO bombardovanja zaslužuju poštovanje i pomen, i za njihove duše ja palim svijeće u mojem dvorištu.
Problem nastaje kada Crkva Srbije, prosrpske političke partije u Crnoj Gori, kao i Vlada Srbije, ovo poštovanje počnu primjenjivati selektivno i samo na „naše“ žrtve. Ne bi smjeli zaboraviti da današnje pomene žrtvama organizuje i vjerska organizacija čiji su pastiri pričešćivali Crvene beretke prije njihovog polaska u zločinačku misiju na Kosovo. Poštovanje žrtve nestaje onog trena kada „naši“ mrtvi postanu najvažnija, ako ne i jedina, valuta kojom se obilježavaju istorijske godišnjice.
Uvjeren sam da nije moguće odati poštovanje „svojim“ žrtvama, a da se istovremeno ćuti o žrtvama drugih, i o razlozima za sva ta stradanja?
Fokusiranje na „naše“ žrtve pomaže da se izbjegne prepoznavanje hiljada albanskih civila na Kosovu koji su mučeni i likvidirani od strane srbijanskih snaga bezbjednosti. Pomaže da se ne suočimo sa sjećanjem na stotine hiljada izbjeglica u Kukešu i Tropoju, i sa zločinom u zatvoru u Dubravi. Pomaže da se ne suočimo sa činjenicom da su „naši“ vitezovi u maskirnim uniformama počinili ratne zločine protiv civilnog stanovništva i postali đecoubice, silovatelji i pljačkaši. Pomaže da se ne suočimo s činjenicom da je „duša srpskog naroda umrljana krvlju etničkih Albanaca“, kako je opominjao jedan počivši pravoslavni vjerski poglavar.
